Dit afstudeeronderzoek van Frank Schuiten (Erasmus Universiteit Rotterdam) startte met de vraag hoe een andere wijze van auditen die meervoudige werkelijkheden veronderstelt, de gereedschapskist van de internal auditor kan verrijken. De deductieve methodologie, gestoeld op aannames van een enkelvoudige werkelijkheid, hebben mij nooit gepast. Daarom wilde ik verkennen of en hoe het anders kon. Daarvoor heb ik uitgebreid literatuuronderzoek uitgevoerd, met een lichte empirische validatie.
Uit mijn literatuuronderzoek bleek dat een andere manier van onderzoeken dan met een deductieve methodologie, zoals we die doorgaans binnen het auditwerkveld kennen, mogelijk is en dat deze binnen de evaluatiegemeenschap, als aanpalend werkgebied van auditing, reeds wordt toegepast met de Responsieve Evaluatie. Een aanpak die de verhalen van alle belanghebbenden bij een onderzoek centraal stelt in verkennende gesprekken, verhalenworkshops en een dialooggroep, waaruit die meervoudige werkelijkheden blijken. Een aanpak waarbij niet consensus centraal staat, maar wederzijds begrip. Een aanpak waarin niet een inhoudelijk-technische expertrol voor de onderzoeker is weggelegd, maar die van verhalenanalist, Socratische gids, educator en facilitator. Voor een specifieke casus heb ik op basis van inzichten vanuit wetenschappelijke literatuur een plan van aanpak geschreven en dat vervolgens licht gevalideerd bij verschillende senior collega’s en managementteamleden binnen de Auditdienst Rijk.
Reflecterend blijkt echter dat het niet mogelijk is om een wijze van auditen toe te passen die meervoudige werkelijkheden veronderstelt. De objectivistische auditlogica waarin de beginselen van onafhankelijkheid en objectiviteit regievoeren, botsen met de grondbeginselen van een responsieve aanpak – en in het verlengde daarvan met iedere aanpak die meervoudige werkelijkheden veronderstelt. Daarentegen is er wel ruimte om deze responsieve aanpak toe te passen binnen de variëteit van activiteiten van de internal audit functie (IAF). Deze omvatten immers meer dan alleen auditen. Er is ruimte voor een andere onderzoeksaanpak die gebaseerd kan zijn op andere dan – en dus los kan staan van – de fundamentele principes die regeren binnen de hiervoor genoemde objectivistische auditlogica. Er is ruimte om weg te stappen van het ideaal van een eenduidige werkelijkheid, die objectiveerbaar kan worden gemeten of vastgesteld. Er is ruimte om in nabijheid en interactie met de organisatie tot inzichten te komen en daarin meer een faciliterende, educatieve, Socratische rol te vervullen in plaats van een inhoudelijke, objectieve expertrol. Pragmatisch gezien vereist deze aanpak wel specifieke onderzoeksvaardigheden die een behavioural auditor toepast en een fundamenteel andere grondhouding die de trusted advisor als muziek in de oren klinkt.
Dat roept bredere vragen op voor de IAF. In hoeverre is het nog mogelijk (dan wel raadzaam) om verschillende activiteiten toe te voegen aan die van de IAF? Floreren we dan in verscheidenheid of verliezen we focus? In hoeverre is het de taak van de internal auditor nog om die aanvullende activiteiten uit te voeren? Of sterker: zijn we internal auditors – en daarmee gehouden aan beroepsregels – die ook andersoortige onderzoeken uitvoeren en consultancytaken kunnen vervullen? In hoeverre moeten internal auditors daarin rolvast blijven vasthouden aan de principes van onafhankelijkheid en objectiviteit? Of zijn we allicht meer breed georiënteerde onderzoekers en adviseurs die verschillende activiteiten uitvoeren, waaronder internal audits, en ook alleen dan als internal auditor fungeren? Ik heb hier (nog) geen antwoord op; verder onderzoek is nodig.
Het referaat toont dat de Responsieve Audit, momenteel binnen de specifieke context van de Auditdienst Rijk, (nog) niet mogelijk is. De bijdrage geeft inzichten voor het brede internal auditvak door de objectivistische grondbeginselen ter discussie te stellen voor activiteiten van de IAF, anders dan auditen. Bovendien blijkt dat deze aanpak uitermate geschikt is voor ambigue vraagstukken, waar internal auditfuncties voor kunnen worden gevraagd.
Ga naar het volledige referaat >>
https://www.rekenkamer.nl/publicaties/externe-publicaties/2024/03/01/frank-schuiten
